اکتیو شناسی (هاماملیس)

هاماملیس گیاهی با خواص قدرتمند دارویی است که برای درمان و بهبود بسیاری از بیماری­ ها و ناخوشی ها مورد استفاده قرار می گیرد. هاماملیس با عنوان فندق افسونگر نیز شناخته می شود. گل های زرد رنگ آن به صورت دسته های کوچکی، محصور در براکت فلس مانند سه قسمتی، در محور ساقه ظاهر می شود. هر گل دارای 4 کاسبرگ و 4 گلبرگ باریک و مچاله شده، به رنگ زرد روشن همراه با 8 پرچم کوچک کوتاه است. در بین این 8 پرچم، آن هایی که در فواصل گل برگ ها قرار گرفته اند، زایا و بقیه عقیم هستند. تخمدان مادگی آن 4 خامه و میوه اش پوشینه است. پس از رسیدن میوه نیز دانه های آن با شدت به خارج پرتاب می شوند.
هاماملیس بومی آمریکا و کانادا است و در کشورهای اروپایی هم کشت می شود. بیشترین بهره برداری از برگ هاماملیس در کشورهای آمریکا و کانادا صورت می گیرد. رشد کامل این گیاه 10 تا 20 سال است. اندام مورد مصرفی گیاه هاماملیس برگ آن می باشد. برگ های آن در ابعاد متفاوت رشد می کنند، قسمت تحتانی برگ روشن تر از قسمت فوقانی است، برگ نازک است و کناره آن کمی دندانه ای است. تراکم کرک ها در ناحیه رگبرگ اصلی است و در قسمت تحتانی برگ نقاط تیره ای به کمک ذره بین دیده می شوند. دارای مزه ای قابض و بدون بو است. البته در بعضی موارد از پوست و شاخه آن نیز برای مصارف دارویی استفاده می شود. این گیاه را می توان به شکل ضماد یا دمنوش مصرف نمود. پوست و برگ این گیاه حاوی بیش از 10 درصد ترکیبات تانن ها (بیشتر کاتشین تانن ها و کمتر گالوتانن ها) می باشد. برگ های آن حاوی روآنتو سیانیدین ها، الاجیتان ها و نیم درصد اسانس روغنی شامل سافرول و ایونون هستند. پودر هاماملیس به رنگ سبز قهوه ای و بدون بو است و طعم آن کمی قابض است.
گیاه هاماملیس می­ تواند التهاب و حساسیت ­های پوستی را به خوبی مهار کند؛ به همین دلیل، مصرف عمده هاماملیس در زمینه مشکلات و ناراحتی­ های پوستی است. اما خواص هاماملیس به حیطه پوست و زیبایی محدود نمی ­شود. آنچه در این مقاله مورد بحث قرار می­ گیرد، خواص هاماملیس برای دندان و دهان و سلامت و بهداشت آنهاست.

ترکیبات فعال موجود در گیاه هاماملیس

مهم­ترین ترکیبات فعال موجود در گیاه فندق افسونگر، عبارتند از:

• Calcium oxalate کلسیم اُگزالات
• gallotannin گالوتانین
• Safrole سافرول
• Carvacrol کارواکرول
• Eugenol اُجنول

خواص هاماملیس برای تسکین گلو درد

گیاه هاماملیس به دلیل توانایی مطلوب در تسکین التهاب و خاصیت قابض خود، در بهبود گلو درد و ناراحتی­ های حنجره به کار می ­رود. بر اساس تجربیات طب سنتی، گیاه هاماملیس می ­تواند تورم، التهاب و خلط ناشی از گلودرد را کاهش دهد. برای این منظور، یک قاشق چایخوری از گیاه هاماملیس را با یک لیوان آب روی حرارت گذاشته و اجازه دهید تا حدود ده دقیقه بجوشد. جوشانده تهیه شده را پس از خنک شدن، قرقره کنید تا درد و التهاب گلو تسکین پیدا کند. گفتنی است برای اثبات این خواص گیاه هاماملیس، به تحقیقات علمی بیشتری نیاز است.

خواص هاماملیس در مقابله با عفونت­های ویروسی

نتایج برخی تحقیقات نشان می ­دهند هاماملیس یا فندق افسونگر، می ­تواند با انواع مشخصی از عفونت ­های ویروسی، مقابله کند. در یک تحقیق آزمایشگاهی مشاهده شد که تانن موجود در هاماملیس می ­تواند با ویروس آنفلوآنزای نوع A و ویروس پاپیلومای انسانی مقابله کرده و عوارض ناشی از این ویروس­ ها را کاهش دهد. نتایج تحقیق آزمایشگاهی دیگری نشان داده­ است، عصاره هاماملیس می ­تواند فعالیت ویروس هرپس (عامل تبخال) را مهار کند. از این رو برای درمان و کاهش عوارض تبخال از گیاه هاماملیس استفاده می ­شود.
برای اثبات اثرات ضد ویروس گیاه هاماملیس به تحقیقات گسترده ­تری نیاز است.

خواص هاماملیس برای بهبود زخم ­های دهانی

از گذشته­ های دور، از گیاهانی با خاصیت قابض، برای درمان زخم ­های آفت دهان (برفک) و تسکین درد و سوزش ناشی از آن استفاده می ­شده ­است. هاماملیس یکی از این گیاهان قابض است که به دلیل داشتن تانن در ترکیبات خود، می ­تواند مایعات و ترشحات اطراف زخمهای دهانی را خشکانده و به این ترتیب التهاب زخم را کاهش دهد. برای کاهش خونریزی و بهبود زخم ­های دهانی، می ­توان از جوشانده یا دهانشویه طبیعی هاماملیس استفاده کرد. همان طور که گفته شد، وجود تانن در ترکیبات هاماملیس موجب ایجاد خاصیت قابض و بندآورندگی شده­ است. از این رو می ­توانید برای کنترل زخم و خونریزی و التهاب لثه و بافت ­های مخاطی دهان از این گیاه استفاده نمایید.  همچنین از گیاه هاماملیس برای بهبود زخم ­های پوستی، درمان هموروئید، کاهش التهاب، تورم و خونریزی این زخم ­ها استفاده می ­شود. خاصیت پاک کننده و آرامش بخش این دهانشویه ارگانیک، آن را به انتخابی مناسب برای درمان التهاب لثه تبدیل کرده است.

طی یک بررسی مشخص شد که هاماملیس می ­تواند به عنوان جایگزینی طبیعی برای هیدروژن پراکساید در نظر گرفته شود.

هیدروژن پراکساید، ماده­ ای شیمیایی و مهم­ترین ترکیب موجود در ساخت دهانشویه و محصولات بهداشتی دهان و دندان است. جوشانده و دهانشویه هاماملیس با داشتن ترکیبات آنتی اکسیدان و ضدالتهاب، می ­تواند به جای هیدروژن پراکساید مورد استفاده قرار گیرد.

خواص گیاه هاماملیس

خواص گیاه هاماملیس به شرح زیر است:

• به عنوان بهبود دهنده زخم ها است
• در درمان التهاب های چشمی موثر است
• خاصیت ضدعفونی کنندگی دارد
• در درمان التهاب های پوستی و مخاطی موثر واقع می شود و برای از بین بردن جوش صورت کارساز است
• برای ترک های عفونی پوست به ویژه کف پا موثر است
• ضد هموروئید و بواسیر است
• بندآورنده خون (ضد خونریزی) است
• به صورت ضماد برای کاهش درد دندان بسیار مفید است
• اسهال را بر طرف می کند
• از پوست و برگ آن همزمان برای درمان گزیدگی حشرات استفاده می شود

نکته:
مصرف بیش از حد هاماملیس ، قابض (یبوست آور) است و همچنین ایجاد تهوع و استفراغ می کند. دقت کنید که برگ های هاماملیس با برگ های فندق اشتباه گرفته نشوند.

هشدار:
بلعیدن گیاه هاماملیس، ممکن است باعث حساسیت و تحریک معده شود. دلیل این امر، وجود تانین در ترکیبات این گیاه است. بنابراین اگر دچار مشکلات و بیماری ­های معده هستید، این گیاه را با احتیاط مصرف کنید. مقدار مصرف امن و بی خطر هاماملیس، در حدود سه تا چهار قاشق چای­خوری در روز است و مصرف این گیاه در مقادیر بالاتر، باعث مسمومیت، تحریک معده و استفراغ خواهد شد.